Mızrak ve Tarihi: İlk Bulunuşundan Modern Kullanımına Uzanan Derin Bir
Araştırma
1. Giriş: Mızrağın Kalıcı Tarihi
Mızrak, insanlığın en eski ve en çok yönlü araçlarından ve
silahlarından biri olarak tarihin derinliklerine uzanmaktadır. Sadece basit bir
uzun çubuk ve keskin bir uçtan ibaret olmasına rağmen, mızrak, sopa, bıçak ve
balta gibi diğer temel aletlerle birlikte, ilk insanlar tarafından geliştirilen
en eski ve en yaygın araçlardan biri olmuştur. Hem avcılık yaparak besin elde
etmede hem de düşmanlara karşı hayatta kalma mücadelesinde kritik bir rol
oynamıştır. Prehistorik çağlardan günümüze kadar süregelen bu yolculuk,
mızrağın insan uygarlığındaki kalıcı etkisini ve önemini açıkça ortaya koymaktadır.
Bu makale, mızrağın ilk ortaya çıkışından günümüzdeki kullanım alanlarına kadar
olan evrimini detaylı bir şekilde inceleyerek, farklı medeniyetlerdeki ve
çağlardaki önemini vurgulayacaktır.
2. Mızrağın Doğuşu: Kökenleri ve Erken Kullanımları
Mızrak kullanımının en eski kanıtları, yüzbinlerce yıl
öncesine dayanmaktadır. İngiltere’de bulunan ve yaklaşık 400.000 yıl öncesine
tarihlenen Clacton Mızrağı ve Almanya’daki Schöningen bölgesinde keşfedilen
yaklaşık 400.000 ila 300.000 yıllık Schöningen mızrakları, ahşap mızrakların
avcılık için en az 400.000 yıl önce kullanıldığını göstermektedir. Schöningen
mızrakları, yaklaşık 2.3 metre uzunluğunda ladin ağacından yapılmış olup,
aerodinamik ve balistik ilkelerin anlaşıldığını gösteren dikkatli bir işçilik
sergilemektedir. Güney Afrika’daki Kathu Pan bölgesinde 2012 yılında yapılan
bir çalışma, Homo heidelbergensis türü homininlerin yaklaşık 500.000 yıl önce
taşa monte edilmiş mızrak uçları teknolojisini geliştirmiş olabileceğini öne
sürmektedir. Bu bulgular, mızrağın insanlık tarihindeki çok erken dönemlerden
itibaren önemli bir araç olduğunu kanıtlamaktadır.
İlk mızrakların temel amaçları arasında avcılık ve kendini
savunma yer almıştır. Erken insanlar, uzun mızrakları kullanarak mamutlar gibi
büyük hayvanları avlayabiliyor ve bu sayede daha güvenli bir mesafeden besin
elde edebiliyorlardı. Aynı zamanda, mızraklar yırtıcılara karşı etkili bir
savunma aracı olarak da kullanılmıştır.
Erken mızrakların yapımında kullanılan malzemeler genellikle
bulundukları ortama göre değişiklik gösteriyordu. İlk mızraklar muhtemelen
ateşte sertleştirilmiş basit ahşap çubuklardan oluşuyordu. Ateş, ahşabın
yapısını değiştirerek ucunu daha dayanıklı ve etkili bir hale getiriyordu. Daha
sonra, tahta saplara monte edilmiş çakmaktaşı veya obsidyen gibi keskin taştan
yapılmış mızrak uçları geliştirildi. Bu, aerodinamik prensiplerinin ve fiziğin
temel düzeyde anlaşıldığını göstermektedir. Kemik ve boynuz gibi diğer
malzemeler de mızrak uçları için kullanılmıştır. Mızrak sapları için genellikle
dişbudak, fındık, meşe gibi sert ve esnek ağaç türleri tercih ediliyordu.
Mızrak yapımı ve kullanımı sadece insanlara özgü bir durum
değildir. Senegal’deki şempanzelerin de ağaç dallarını kırıp kabuklarını
soyarak ve uçlarını dişleriyle keskinleştirerek mızrak yaptığı gözlemlenmiştir.
Bu mızrakları uyuyan galagoları avlamak için kullanmaları, mızrak kullanımının
homininler ve paninler için ortak bir geçmişe dayanabileceğini
düşündürmektedir. Bu durum, mızrağın basit bir icattan ziyade, primatlarda var
olan temel bir davranışın veya eğilimin sonucu olabileceğini göstermektedir.
Erken insanların mızrak kullanımının tahmin edilenden çok daha eskiye
dayanabileceği anlamına gelir.
Tablo 1: Erken Mızrakların Kronolojik Gelişimi
|
Buluntu Adı |
Bulunduğu Yer |
Tahmini Yaş (Yıl Önce) |
Malzemeler |
Önemli Özellikler/Kullanım |
|
Clacton Mızrağı |
İngiltere |
~400.000 |
Ahşap |
Bilinen en eski ahşap mızrak |
|
Schöningen mızrakları |
Almanya |
~400.000 – 300.000 |
Ladin, Çam |
Yaklaşık 2.3 metre uzunluğunda, |
|
Kathu Pan uçları |
Güney Afrika |
~500.000 |
Taş (Çakmaktaşı) |
Tahta saplara monte edilmiş en |
3. Antik Medeniyetlerde Mızrak
Sümer Orduları
Mezopotamya’nın kadim uygarlıklarından Sümer, ordularında
mızrakların önemli bir rol oynadığı bilinen ilk medeniyetler arasındadır. MÖ
3000 gibi erken bir tarihte, Sümer orduları mızrak taşıyan askerlerden oluşan
falanks benzeri sıkı düzenlemeler kullanmıştır. Bu askerler genellikle bronz
zırhlar ve bakır miğferler giyerlerdi. Temel silahları arasında kısa saplı
saplama mızrakları (Lu-Geshshuker veya Lu-Geshgida olarak bilinirlerdi), savaş
baltaları ve hançerler bulunurdu. Mızraklar, düşman hatlarını yarmak için
kullanılan merkezi bir şok gücü olarak işlev görüyordu. Bu birlikler, iyi
eğitilmiş ve disiplinli olmaları sayesinde düşmana karşı etkili bir cephe
oluşturabiliyorlardı. Hafif piyadeler ise cirit ve yaylarla ana orduya destek
sağlıyordu. Savaş arabalarında da ok kılıflarına takılı hafif atma mızrakları
(cirit) taşınırdı ve bunlar hem menzilli saldırı hem de yakın dövüş için
kullanılırdı. Uzun saplı saplama mızrakları ise piyadelerin temel silahıydı ve
düşmanı belirli bir mesafede tutarak Sümer askerlerine avantaj sağlıyordu.
Sümer ordularında mızrak kullanan piyadelerin sıkı bir düzen içinde hareket
etmesi, erken dönemlerde bile askeri disiplinin ve organize taktiklerin önemini
göstermektedir.
Antik Yunan
Antik Yunan savaşlarında mızrak, merkezi bir role sahipti.
MÖ 7. yüzyılda Yunan şehir devletlerinde ortaya çıkan hoplit falanksının
temelini, demir uçlu ve bronz kundaklı, 2.1-2.7 metre uzunluğundaki doru
mızrağı (δόρυ) oluşturuyordu. Hoplitler, büyük bronz
kalkanlarla (aspis) omuz omuza durarak sıkı bir düzen oluşturur ve ilk birkaç
sıradaki askerler mızraklarını kalkanlarının üzerinden düşmana doğru
uzatırlardı. Bu kalkan duvarı ve mızrak uçları, düşmana karşı zorlu bir bariyer
oluşturuyordu. Doru mızrağı hem saplama hem de gerektiğinde atma silahı olarak
kullanılabiliyordu. Hoplit falanksının başarısı, sadece mızrakların etkinliğine
değil, aynı zamanda hoplitlerin disiplinine ve sıkı düzen içinde hareket etme
yeteneklerine de dayanıyordu.
MÖ 4. yüzyılda II. Filip tarafından geliştirilen ve oğlu
İskender Büyük tarafından da kullanılan, 5.5 metre uzunluğundaki iki elli
sarissa mızrağı (σάρισα) ise Yunan ordularında
önemli bir yenilikti.1 Bu uzun mızraklar, Makedon piyadelerine
düşman Yunan mızraklarının erişiminden önce ekstra bir menzil sağlıyordu.
Sarissalar, falanksın önünde beş sıra mızrak ucu oluşturarak düşmana karşı
neredeyse yenilmez bir duvar yaratıyordu. Sarissa kullanan falanks, İskender’in
büyük bir imparatorluk kurmasında kilit rol oynamıştır. Ancak, sarissaların
kullanımı, özellikle engebeli arazide veya falanks düzeni bozulduğunda
zorlaşıyordu.
MÖ 4. yüzyılda daha yaygın hale gelen, mızrak ve ciritlerle
donanmış hafif piyade birlikleri olan peltastlar da Antik Yunan ordularında
önemli bir yere sahipti. Peltastlar, düşman oluşumlarına cirit atarak saldırır
ve genellikle yakın dövüşten kaçınırlardı.
Roma İmparatorluğu
Roma İmparatorluğu’nda mızrakların evrimi, Roma’nın
karşılaştığı farklı düşmanlara ve savaş taktiklerine adaptasyonunu
yansıtmaktadır. Erken Roma lejyonerlerinin kullandığı yaklaşık 2.4 metre
uzunluğundaki saplama mızrağı olan hasta, Yunan hoplitlerinin mızraklarına
benziyordu. Daha sonra, hastatinin ve principesin yerini alan, düşman
kalkanlarını delmek ve kullanılamaz hale getirmek üzere tasarlanmış ağır bir
atma mızrağı olan pilum (pilum) geliştirildi. Pilum, yaklaşık 2 metre
uzunluğunda olup, demir bir şaft ve piramidal bir uca sahipti.57
Atıldıktan sonra kalkanlara saplanarak düşmanın kalkanını ağırlığıyla çekmesini
veya atmasını zorlaştırıyordu. Hatta bazı pilumların şaftı, düşman tarafından
geri atılmasını engellemek için bükülecek şekilde tasarlanmıştı. Pilum, düşman
saflarını bozmak ve kalkan duvarlarında boşluklar yaratmak için atılmadan önce
kullanılırdı. Geç Roma döneminde ise pilumun yerini spiculum ve lancea gibi
diğer mızrak türleri aldı. Süvari birlikleri tarafından kullanılan daha uzun
bir mızrak türü olan contus da mevcuttu. Geç Roma ordusunda, özellikle barbar
istilaları ve süvari tehdidinin artmasıyla birlikte, daha uzun saplama
mızrakları (hasta, contus) yeniden önem kazandı.
Tablo 2: Antik Medeniyetlerde Mızrak Türleri ve
Kullanımları
|
Medeniyet |
Mızrak Türü |
Uzunluk (yaklaşık) |
Temel Malzemeler |
Kullanım Amacı |
Önemli Özellikler |
|
Sümer |
Saplama Mızrağı |
Kısa saplı |
Ahşap, Bronz/Bakır uç |
Yakın dövüş, Falanks kullanımı |
Bronz zırhlı askerler tarafından |
|
Sümer |
Atma Mızrağı (Cirit) |
Kısa |
Ahşap, Bronz/Bakır uç |
Menzilli saldırı, Yakın dövüş |
Hafif, savaş arabalarında |
|
Antik Yunan |
Doru |
2.1 – 2.7 metre |
Ahşap (Dişbudak), Demir uç, |
Saplama, Gerekirse atma, Hoplit |
Tek elle kullanılır, kalkanla birlikte. |
|
Antik Yunan |
Sarissa |
~5.5 metre |
Ahşap (Cornel ağacı), Demir uç, |
Saplama, Falanks kullanımı |
İki elle kullanılır, uzun |
|
Roma |
Hasta |
~2.4 metre |
Ahşap (Dişbudak), Demir uç |
Saplama |
Erken dönem lejyoner silahı. |
|
Roma |
Pilum |
~2 metre |
Ahşap, Demir şaft ve piramidal |
Atma, Yakın dövüş |
Kalkanları delmek ve |
|
Roma |
Spiculum |
~1.9 metre |
Ahşap, Demir şaft ve üçgen uç |
Atma, Yakın dövüş |
Pilumun geç dönemdeki bir |
|
Roma |
Lancea |
Değişken |
Ahşap, Demir uç |
Atma, Saplama |
Yardımcı birlikler ve süvariler |
|
Roma |
Contus |
2.1 – 3.6 metre |
Ahşap (Dişbudak), Demir uç |
Saplama (süvari) |
İki elle kullanılan uzun süvari mızrağı. |
Türk Tarihinde Mızrağın İzleri
Türklerde Mızrağın Erken Dönemleri ve Kullanım Amaçları
Türklerin kökeni Orta Asya’ya dayanmaktadır ve göçebe bir
yaşam tarzı sürmüşlerdir. Bu yaşam tarzı, mızrağın pratik kullanım alanlarını
şekillendirmiştir. Göçebe topluluklarda mızrak, başta avlanma olmak üzere
çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. Büyük hayvanların avlanması, bu toplulukların
temel geçim kaynaklarından biri olmuş ve mızrak, avcıya tehlikeli avlardan
güvenli bir mesafede durma imkanı sunmuştur. Ayrıca, mızrak, yırtıcı hayvanlara
ve rakip gruplara karşı korunmada da hayati bir rol oynamıştır. Günlük yaşamda
ise, yiyecek hazırlama veya geçici barınaklar inşa etme gibi işlerde basit bir
araç olarak da kullanılmış olabilir.
İlk Türk devletlerinde mızrağın ortaya çıkışı ve
benimsenmesi, bu silahın göçebe yaşam tarzının gerekliliklerine uygun
olmasından kaynaklanmıştır. At yetiştirme ve okçulukta ustalaşmış olan ilk
Türkler, mızrağı yakın dövüşlerde veya belirli taktiksel durumlarda
kullanılan önemli bir silah olarak benimsemişlerdir. Al-Jahiz’in aktardığına
göre, Türklerin kullandığı mızraklar, diğer toplulukların kullandığına göre
daha kısa ve hafifti. Bu özellik, at üzerinde taşımayı kolaylaştırmış olabilir.
Hunlar gibi erken dönem Türk topluluklarında da mızrak kullanımı yaygındı ve
1-2. yüzyıllara ait bazı sanatsal betimlemelerde Hunların mızrak kullandığı
görülmektedir.
Mızrağın Önemli Türk Devletlerindeki Kullanımı
Göktürkler Döneminde Mızrak
Göktürk ordusu, öncelikle atlı birliklerden oluşuyordu ve at
üzerinde okçuluk yetenekleriyle tanınıyorlardı. Göçebe yaşam tarzları nedeniyle
piyade birlikleri daha az belirgindi. Ancak, mızraklar hem piyadeler için hem
de süvarilerin yakın dövüşlerinde önemli bir yere sahipti. Katafraktlara
benzeyen ağır zırhlı süvari birliklerinin varlığı, bu birliklerin mızrak veya
benzeri uzun silahları şok saldırılarında kullandığını düşündürmektedir.
Göktürk savaş taktikleri, düşmanı oklarla zayıflatıp ardından hızlı hücumlarla
yok etmeye dayanıyordu. "Kurt kapanı" veya Turan taktiği olarak
bilinen taktik, düşmanı çevreleyip imha etmeyi amaçlıyordu ve bu manevrada
mızraklı birliklerin de önemli bir rolü olabilirdi. Ağır zırhlı süvariler
("kurtlar" olarak da bilinirlerdi), diğer Avrasya imparatorluklarında
olduğu gibi, düşman hatlarını yarmak için mızrak (kontos) kullanmış
olabilirler. Bu birlikler, ağır zırhları ve mızraklarıyla hücum gücü yüksek şok
birlikleri olarak hareket etmişlerdir.
Selçuklular Döneminde Mızrak
Selçuklu ordusunun temelini de atlı okçular oluşturuyordu.
Ancak, mızrak, cirit, topuz, balta ve kılıç gibi diğer silahlar da Selçuklu
askerlerinin kullandığı teçhizat arasındaydı. Araplar ve İranlılar tarafından
tercih edilen hafif mızraklar da Selçuklu savaşçıları tarafından
kullanılmıştır. Hafif süvariler, cirit ve daha hafif mızrakları keşif ve atış
amaçlı kullanırken, Sultan’ın özel birlikleri (Askeriler) gibi daha ağır
süvariler hafif mızrak, ok, kılıç ve kalkanlarla donatılmıştı. Selçuklu savaş
taktikleri, düşmanı oklarla zayıflatıp ardından yakın dövüşe girmeyi
içeriyordu. Mızraklar, özellikle süvari hücumlarında düşman hatlarını yarmak
için kullanılmıştır. 1071 Malazgirt Muharebesi, Selçuklu hafif ve ağır
süvarilerinin, muhtemelen hücumlarında mızrakları da kullanarak Bizans ordusunu
kesin bir yenilgiye uğrattığı önemli bir örnektir. Selçuklu taktikleri,
okçulukla düşmanı yıpratıp ardından süvari hücumlarıyla kesin sonuç almayı
hedefliyordu.
Osmanlılar Döneminde Mızrak
Osmanlı ordusunun ilk dönemlerinde, ok ve mızraklarla
donatılmış göçebe süvari birlikleri önemli bir yer tutuyordu. Ordu zamanla
Yeniçeriler (önceleri okçular, sonra ateşli silah kullanan piyadeler) ve
Sipahiler (süvariler) gibi özel birlikleri içerecek şekilde evrimleşmiştir.
Ateşli silahların benimsenmesi, geleneksel silahların rolünü değiştirse de,
mızrak, özellikle süvariler için önemini korumuştur. Sipahiler, Osmanlı
süvarileri olarak, mızrak (genellikle uzun süvari mızrağı), kılıç, ok, balta ve
topuz gibi çeşitli silahlarla donatılmışlardı. Sipahiler, mızraklarıyla şok
saldırıları yapmakta ustaydılar. Yeniçeriler ise, öncelikle piyade
birlikleriydi ve ateşli silahlarıyla tanınsalar da, tırpan ve pala
gibi mızrak benzeri sırık silahları da kullanmışlardır. Yeniçeri saflarında,
ateşli silah kullanan birlikleri süvari saldırılarından korumak için mızraklı
birlikler de bulunmuş olabilir. Osmanlı savaş taktikleri, ilk dönemlerde süvari
hareketliliği ve okçuluğa dayanırken, ateşli silahların yaygınlaşmasıyla
birlikte Yeniçeri ateş gücü, süvari kanatları ve topçu desteği ön plana
çıkmıştır. Mızrak, özellikle Sipahi süvarilerinin hücumlarında önemli bir silah
olarak varlığını sürdürmüştür. 1444 Varna Muharebesi ve 1514 Çaldıran
Muharebesi gibi önemli savaşlarda, Osmanlı ordusunun mızraklı süvarileri ve
ateşli silah kullanan piyadeleri birlikte etkin bir şekilde kullanıldığı
görülmektedir.
Türk Ordularında Kullanılan Mızrak Türleri ve Özellikleri
Türk ordularında kullanılan mızraklar, piyade ve süvari
birliklerinin ihtiyaçlarına göre farklı tür ve özelliklere sahipti.
Piyade Mızrakları
Piyade mızrakları, genellikle daha uzun olup, muharebe
düzeninde düşmana karşı bir savunma hattı oluşturmak veya hücumda ilk darbeyi
vurmak amacıyla kullanılırdı. Bu mızrakların yapımında sıklıkla dayanıklı ve
esnek bir malzeme olan dişbudak ağacı kullanılırdı. Mızrak başları ise,
kullanım amacına göre farklı şekillerde olabilirdi. Genel kullanım için yaprak
şeklinde, daha dayanıklı olması için elmas şeklinde veya zırhı delmek için daha
sivri uçlu mızrak başları bulunurdu. Osmanlı Yeniçerileri tarafından kullanılan
tırpan, mızrak olmasa da, yakın dövüşlerde benzer bir işleve sahipti.
Süvari Mızrakları
Süvari mızrakları, at üzerinde manevra yapmayı
kolaylaştıracak şekilde tasarlanmıştır. Bu kategoride, kontos gibi uzun
süvari mızrakları önemli bir yer tutar. Kontos, İran ve diğer Avrasya
göçebe süvarileri tarafından da kullanılan, iki elle tutulan ve birden fazla
düşmanı aynı anda etkisiz hale getirebilecek güçte bir silahtı. Hafif süvariler
ise, düşmanı taciz etmek ve keşif yapmak amacıyla daha hafif, atılarak
kullanılan mızraklar (ciritler) tercih ederlerdi.
Mızrakların Karşılaştırılması
Piyade ve süvari mızrakları arasındaki temel farklar,
uzunluk ve kullanım amacında yatmaktadır. Piyade mızrakları, muharebe hattında
daha uzun menzil ve toplu saldırı imkanı sağlarken, süvari mızrakları at
üzerindeki hareketliliği kısıtlamayacak şekilde tasarlanmıştır. Cirit gibi
atılarak kullanılan mızraklar ise, daha çok taktiksel manevralar ve düşmanı
uzaktan etkisiz hale getirmek için kullanılırdı. Türk ordularında, kullanım
alanlarına göre farklı mızrak çeşitlerinin bulunması, askeri ihtiyaçlara verilen
önemi göstermektedir.
|
Dönem |
Piyade Mızrağı Özellikleri |
Süvari Mızrağı Özellikleri |
Temel Farklar |
|
Göktürkler |
Uzunluk belirsiz, muhtemelen |
Kontos benzeri uzun mızraklar, |
Piyade için daha uzun, süvari |
|
Selçuklular |
Uzunluk belirsiz, muhtemelen |
Hafif mızraklar (lance), |
Süvaride hafiflik ve atış ön |
|
Osmanlılar |
Uzunluk değişken, dişbudak, |
Uzun süvari mızrakları (lance), |
Süvaride uzun mızrak (lance) şok |
Türk Savaşlarında Mızrağın Rolü ve Etkinliği
Mızrak, Türk savaş tarihinde birçok belirleyici savaşta ve
taktiklerde önemli bir rol oynamıştır.
Belirleyici Savaşlar ve Taktikler
Göktürk savaş taktiklerinde mızrak, atlı okçuluğun ardından
düşmanı yakın dövüşte etkisiz hale getirmek için kullanılmıştır. "Kurt
kapanı" taktiğinde, mızraklı birlikler düşmanı çevreleyerek imha etmede
rol oynamış olabilirler. Selçuklu savaşlarında ise, Malazgirt Muharebesi,
mızraklı süvarilerin Bizans ordusunu yenilgiye uğrattığı kritik bir dönüm
noktasıdır. Selçuklu taktikleri, oklarla düşmanı zayıflatıp ardından mızraklı
süvari hücumlarıyla sonuca gitmeyi amaçlıyordu. Osmanlı savaşlarında mızrağın
önemi, ateşli silahların yaygınlaşmasıyla azalmakla birlikte, özellikle Sipahi
süvarileri için uzun süre devam etmiştir. 1444 Varna Muharebesi ve 1514
Çaldıran Muharebesi gibi savaşlarda, Osmanlı ordusunun mızraklı süvarileri ve
ateşli silah kullanan piyadeleri birlikte kullanılmıştır. İstanbul’un Fethi’nde
ise, topçu ve ateşli silahların yanı sıra, mızraklı piyadelerin de surlara
yönelik son hücumlarda yer aldığı düşünülmektedir.
4. Orta Çağ Avrupa’sında Mızrak
Orta Çağ Avrupa’sında mızrak, hem piyadeler hem de süvariler
için önemini korumuştur. Mızrak sadece bir savaş aracı olmakla kalmamış, aynı
zamanda güç ve statüyü simgelemiş, avcılıkta ve dini törenlerde bile
kullanılmıştır. Piyadeler genellikle ordunun omurgasını oluşturur ve uzun
mızraklarıyla düşman süvarilerini etkili bir şekilde uzak tutarlardı.
Orta Çağ’da farklı amaçlara hizmet eden çeşitli mızrak
türleri geliştirilmiştir. Dört metreden uzun olabilen uzun mızraklar, özellikle
süvari saldırılarına karşı piyadeler tarafından kullanılırdı. Yaklaşık iki
metre uzunluğunda olan kısa mızraklar ise hem yakın dövüş hem de atış için
uygun çok yönlü silahlardı. Franklar ve Anglo-Saksonlar tarafından kullanılan,
Roma pilumuna benzeyen uzun başlıklı atma mızrakları olan angon da yaygın bir
türdü. Süvari saldırılarında kullanılan, üç ila dört metre uzunluğundaki ağır
ve sağlam şövalye kargısı (lance) ve Doğu Avrupa ile Bizans’ta yaygın olan
kontos da önemli mızrak türleri arasındaydı. Ayrıca, yoğun piyade oluşumlarında
kullanılan ve altı metreye kadar ulaşabilen uzun pikeler de mevcuttu.
Mızrakların taktiksel kullanımı da Orta Çağ savaşlarında
hayati öneme sahipti. Piyadeler, düşman süvari saldırılarını püskürtmek için
uzun mızrakları yere saplayarak veya çapraz açılarla yukarı doğru tutarak
ölümcül engeller oluştururlardı. 1346’daki Crécy Savaşı’nda İngiliz uzun
yaycıları ve mızraklı piyadeleri Fransız süvarilerini bu taktikle geri
püskürtmüştür. Yoğun piyade oluşumlarında kullanılan pike kareleri (özellikle
İsviçre pike kareleri), arka sıralardaki askerlerin ön sıradakilerin üzerinden
düşmana saldırabilmesini sağlıyordu. Vikinglerin kalkan duvarı taktiklerinde de
mızraklar önemli bir rol oynuyordu.
Tablo 3: Orta Çağ Avrupa’sında Mızrak Türleri ve
Özellikleri
|
Mızrak Türü |
Tahmini Uzunluk |
Temel Malzemeler |
Kullanım Amacı |
Önemli Özellikler |
|
Uzun Mızrak |
> 4 metre |
Ahşap (Dişbudak, Meşe), Demir uç |
Piyade, Süvariye karşı savunma |
Uzun menzil, Süvari saldırılarını |
|
Kısa Mızrak |
~2 metre |
Ahşap (Dişbudak, Huş), Demir uç |
Piyade, Yakın dövüş, Atış |
Çok yönlü, manevra kabiliyeti |
|
Angon |
~1.8 – 2.1 metre |
Ahşap, Uzun demir şaft ve |
Atış (piyade) |
Roma pilumuna benzer, kalkanlara |
|
Şövalye Kargısı (Lance) |
3 – 4 metre |
Ahşap (Dişbudak, Çam), Demir uç |
Süvari saldırısı |
Tek kullanımlık, atın hızıyla |
|
Kontos |
2.1 – 3.6 metre |
Ahşap (Dişbudak), Demir uç |
Süvari saldırısı |
İki elle kullanılan uzun süvari |
|
Pike |
< 6 metre |
Ahşap (Dişbudak), Demir uç |
Piyade oluşumları |
Uzun menzil, süvariye karşı |
Longinus Mızrağı ve Kutsal Mızrak Efsanesi
Hristiyanlık Tarihindeki Önemi
Kutsal Mızrak, Hristiyanlık geleneğinde İsa’nın çarmıha
gerildiği sırada öldüğünü teyit etmek için bir Roma askeri tarafından vücuduna
saplanan mızrak olarak bilinir. Yuhanna İncili’nde (19:31-37) bahsedilen bu
olay, mızrağı kutsal bir emanet haline getirmiştir. Efsaneye göre, mızrağı
kullanan Roma askeri, Aziz Longinus olarak tanınır ve daha sonra Hristiyanlığı
kabul etmiştir. Orta Çağ Avrupa’sında bu efsane büyük bir yaygınlık kazanmış ve
mızrak, mistik güçlere sahip olduğuna inanılan, savaşlarda zafer getirdiğine
inanılan kutsal bir nesne olarak kabul edilmiştir. Kutsal Kase ve Arthur
efsanelerinde de önemli bir figür haline gelmiştir.
Farklı Kaynaklardaki Anlatılar
Kutsal Mızrak efsanesinin en erken anlatıları 6. yüzyılın
sonlarına kadar uzanmaktadır. Haçlı Seferleri sırasında, özellikle 1098’de
Antakya Kuşatması sırasında Kutsal Mızrak’ın bulunduğuna dair iddialar ortaya
atılmıştır ve bu keşif, Haçlı ordusunun moralini önemli ölçüde yükseltmiştir.
Kutsal Mızrak, Hristiyan sanatında, özellikle Çarmıha Gerilme sahnelerinde
sıkça tasvir edilmiştir.
Kutsal Mızrak Hakkındaki Teori ve İddialar
Tarihi ve Efsaneleri
Kutsal Mızrak olduğuna inanılan çeşitli kalıntılar
bulunmaktadır. Bu kalıntılar arasında Vatikan’da , Viyana’da ve Ermenistan’da bulunanlar
en dikkat çekicileridir. Efsaneye göre, Kutsal Mızrak’ı elinde bulunduran kişi,
dünyanın kaderini kontrol etme gücüne sahip olur. Bu inanış, Adolf Hitler gibi
bazı tarihi figürlerin bu kalıntıyı aramasına neden olmuştur.
Günümüze Kadar Olan Yolculuğu ve Kalıntıları
Vatikan’daki Kutsal Mızrak kalıntısı, 1492 yılında Osmanlı
Sultanı II. Bayezid tarafından Papa VIII. Innocentius’a hediye edilmiştir.
Viyana’daki Kutsal Mızrak, Kutsal Roma İmparatorluğu’nun İmparatorluk
Alametlerinin bir parçasıydı. Ermenistan’daki Kutsal Mızrak’ın ise, Aziz
Thaddeus tarafından Ermenistan’a getirildiğine inanılmaktadır. Viyana’daki
mızrak üzerinde yapılan bilimsel analizler, mızrağın 7. veya 8. yüzyılda
yapıldığını göstermektedir.
|
Kalıntıların Bulunduğu Yer |
Tarihi İddialar |
Bilimsel Analiz (Varsa) |
Türk Tarihi ile Bağlantısı |
|
Vatikan |
Osmanlı Sultanı II. Bayezid |
Bilgi yok |
Osmanlı İmparatorluğu’nun |
|
Viyana |
Kutsal Roma İmparatorluğu |
MÖ 7. veya 8. yüzyılda |
Osmanlı İmparatorluğu’nun Kutsal |
|
Ermenistan |
Aziz Thaddeus tarafından 1. |
Bilgi yok |
Bilgi yok |
5. Savaş Alanının Ötesinde: Mızrağın Diğer Kullanımları
Mızrak, tarih boyunca sadece bir savaş aracı olarak değil,
aynı zamanda insanların hayatta kalması için hayati öneme sahip bir av aracı
olarak da kullanılmıştır. İlk insanlar, mamutlar ve mağara ayıları gibi büyük
hayvanları avlamak için mızrakları kullanmışlardır. Farklı av türlerine uygun
olarak geliştirilmiş özel mızrak türleri de mevcuttur. Örneğin, yaban domuzu
avı için geniş ve yaprak şeklinde bir uca ve ucu altında çapraz çubuklara sahip
yaban domuzu mızrağı geliştirilmiştir. Benzer şekilde, ayı avı için daha uzun
bir uca ve daha güçlü çapraz çubuklara sahip ayı mızrağı kullanılmıştır.
Mızrakla balık avı, yani zıpkın, tarihsel süreçte önemli bir besin kaynağı
olmuştur ve günümüzde de hem bir geçim kaynağı hem de bir spor aktivitesi
olarak devam etmektedir.
Mızrağın pratik kullanımlarının yanı sıra, bazı kültürlerde
törensel ve dini amaçlarla da kullanıldığı görülmektedir. Örneğin, bazı
toplumlarda mızraklar geleneksel törenlerde veya ritüellerde sembolik olarak
kullanılmaktadır. Antik Mısır’da ise ölülerin tehlikeli hayvanları mızrakla
avladığına dair tasvirler bulunmakta, bu durum mızrağın sadece dünyevi değil,
aynı zamanda spiritüel bir öneme de sahip olduğunu göstermektedir.
6. Modern Çağda Mızrak
Barutun ortaya çıkmasıyla birlikte mızrak, birincil askeri
silah olma özelliğini büyük ölçüde kaybetmiştir. Ancak, mızrağın mirası modern
çağda da yaşamaya devam etmektedir. Tüfeklerin ucuna takılan süngüler, mızrağın
modern bir formu olarak askeri alanda kullanılmıştır. Ayrıca, cirit atma antik
Yunan’dan beri bir spor dalı olarak süregelmekte ve modern Olimpiyat
Oyunları’nda da yer almaktadır. Zıpkınla balık avı ise hem bir besin kaynağı
hem de bir spor aktivitesi olarak günümüzde de oldukça yaygındır. Bazı
kültürlerde ise mızraklar hala geleneksel törenlerde veya ritüellerde sembolik
olarak kullanılmaktadır.
7. Mızrağın Kültürel Önemi ve Sembolizmi
Mızrak, tarih boyunca farklı toplumlarda derin kültürel ve
sembolik anlamlar taşımıştır. Sümer’de mızrak ve yayın kraliyet otoritesinin
sembolleri olarak kullanıldığı görülmektedir. Antik Yunan’da mızrak (doru),
askeri gücün ve savaşta kazanılan zaferin sembolüydü ve "mızrakla
kazanılan" (δoρίκτητος)
ifadesi yaygın olarak kullanılırdı. Roma’da hasta pura, savaşta kendini
gösteren askerlere verilen bir askeri nişandı. Ayrıca, hasta publica, açık
artırmaların yapıldığını duyurmak için kullanılan bir mızraktı. Orta Çağ
Avrupa’sında mızrak (lance), şövalyeliğin ve soyluluğun sembolüydü ve aynı
zamanda toprak mülkiyetini ve yargı yetkisini temsil edebiliyordu. Viking
kültüründe ise mızrak, tanrı Odin’in silahı Gungnir ile ilişkilendirilerek
saygı duyulan bir nesneydi. Mızrak, genel olarak güç, otorite, kahramanlık,
avcılık becerisi ve hatta dini inanç gibi çeşitli kavramları sembolize
etmiştir.
8. Müzelerde ve Tarihi Eserlerde Mızraklar
Antik ve tarihi mızrak koleksiyonlarına ev sahipliği yapan
birçok önemli müze bulunmaktadır. İngiltere’de bulunan Clacton Mızrağı, Londra
Doğa Tarihi Müzesi’nde sergilenmektedir. Almanya’da keşfedilen Schöningen
mızrakları ise Paläon Araştırma ve Deneyim Merkezi gibi çeşitli müzelerde
görülebilir. Güney Afrika’daki Kathu Pan bölgesinden çıkarılan taşa monte
edilmiş mızrak uçları da Güney Afrika’daki müzelerde bulunabilir. Viking mızrak
uçları, Norveç ve Danimarka’daki müzelerde sergilenmektedir. Bronz Çağı’na ait
mızrak uçları ise İrlanda Ulusal Müzesi’nde görülebilir. Bu eserler, mızrağın
tarihini anlamak için eşsiz bir kaynak sunmaktadır. Müzelerde sergilenen
mızraklar, farklı dönemlerdeki tasarım ve malzeme kullanımını incelemek için
önemli bir fırsat sunar ve erken insan teknolojisi ile savaş taktikleri
hakkında değerli bilgiler sağlar.
9. Sonuç: Mızrağın Mirası
Mızrak, ilk bulunuşundan itibaren yüzbinlerce yıldır
insanlık tarihinde önemli bir rol oynamıştır. Avcılıktan savaşa, spordan
sembolizme kadar çeşitli alanlarda etkisini göstermiştir. İnsanlığın en eski ve
en yaygın araçlarından ve silahlarından biri olarak, mızrak, insan uygarlığında
temel bir unsur olmaya devam etmiştir. Barutlu silahların ortaya çıkmasıyla
askeri alandaki birincil rolünü kaybetmiş olsa da, süngü formunda hala
ordularda kullanılmakta ve spor ile kültürel gelenekler aracılığıyla varlığını
sürdürmektedir. Mızrağın uzun ve etkileyici tarihi, insanlığın yaratıcılığının
ve hayatta kalma mücadelesinin bir kanıtı olarak kalıcı bir miras bırakmıştır.
Alıntılanan çalışmalar
- Spear – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Spear
- The spear: from hunting tool to cultural icon – a journey
through the ages, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.battlemerchant.com/en/blog/the-spear-from-hunting-tool-to-cultural-icon-a-journey-through-the-ages - About History: the Spear Part One, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.tastesofhistory.co.uk/post/about-history-the-spear-part-one - Spear | Throwing, Hunting, Combat | Britannica, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.britannica.com/technology/spear-weapon - The development of the spear in the Middle Ages –
Battle-Merchant, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.battlemerchant.com/en/blog/the-development-of-the-spear-in-the-middle-ages - en.wikipedia.org, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Spear#:~:text=The%20Clacton%20Spear%20found%20in,at%20least%20400%2C000%20years%20ago.
- Oldest Wooden Spear | The Smithsonian Institution’s Human
Origins …, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://humanorigins.si.edu/evidence/behavior/getting-food/oldest-wooden-spear - Hartmut Thieme Discovers the Oldest Wooden Spears in …,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.historyofinformation.com/detail.php?id=2579 - Spear and Dart Points – Museum of Stone Tools, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://stonetoolsmuseum.com/tool-type/spears-darts/ - en.wikipedia.org, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Spear#:~:text=A%202012%20study%20from%20the,Africa%20about%20500%2C000%20years%20ago.
- Digs & Discoveries – The First Spears – Archaeology
Magazine …, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://archaeology.org/issues/march-april-2013/digs-discoveries/south-africa-earliest-spears/ - The Spear Was a Refined Roman Legionaries Weapon, but the
Neanderthals Came up With It – Outfit4events, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.outfit4events.com/eur/articles/weapons/the-spear-was-a-refined-roman-legionaries-weapon-but-the-neanderthals-came-up-with-it/ - Making Stone Tools – Pre-European People | UW-La Crosse,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.uwlax.edu/mvac/pre-european-people/native-technologies/making-stone-tools/ - Were spear shafts ever made of anything other than wood? :
r/AskHistorians – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/fagspl/were_spear_shafts_ever_made_of_anything_other/ - Materials of early medieval spear shafts – Projekt
Forlǫg, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://sagy.vikingove.cz/en/materials-of-early-medieval-spear-shafts/ - The Viking and medieval spear: materials and manufacture –
Battle-Merchant, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.battlemerchant.com/en/blog/the-viking-and-medieval-spear-materials-and-manufacture - Did humans learn to hunt with spears first before
discovering how to make fire? – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/AskAnthropology/comments/1ak48nz/did_humans_learn_to_hunt_with_spears_first_before/ - Warfare in Sumer – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Warfare_in_Sumer - History: Sumerian & Akkadian Warfare Part 3 – Troop
Types – Warlord Games, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.warlordgames.com/history-sumerian-akkadian-warfare-part-3-troop-types/ - Sumerian Military – Crystalinks, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.crystalinks.com/sumermilitary.html - The Sumerians Military Organization and Equipment, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://stefanov.no-ip.org/MagWeb/btlfield/no10/bfn10su3.htm - Mesopotamian Warfare – World History Encyclopedia, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.worldhistory.org/Mesopotamian_Warfare/ - What do we know about warfare in ancient Mesopotamia amd
Sumeria between 4000 to 2000 BC? – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/43luzf/what_do_we_know_about_warfare_in_ancient/ - Sargon the Great and the World’s First Professional Army –
Warfare History Network, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://warfarehistorynetwork.com/article/professional-soldiers-king-sargon-of-akkads-expanding-empire/ - Mesopotamian Warfare: The Sumerians, Akkadians and More –
History – HistoryOnTheNet, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.historyonthenet.com/mesopotamian-warfare-the-sumerians-akkadians-and-babylonians - “Won by the Spear”: the importance of the Dory to the
Ancient Greek warrior – DOAJ, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://doaj.org/article/8a482ad3a68d4ac591f78593f17d4457 - Ancient Greek military personal equipment – Wikipedia,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Ancient_Greek_military_personal_equipment - Hoplite spear | Wiki – FreedomGPT, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://freedomgpt.com/wiki/hoplite-spear - A Greek Hoplite’s Day in Ancient Greece: A Spear of Greece
| TheCollector, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.thecollector.com/greek-hoplite-daily-life-ancient-greece/ - FACULTY COLLOQUIUM Wednesday February 6, 2013 UC 222
12-12:50pm From War to Sport, Spears in Ancient Greece: What Effect Did th
– Colorado Mesa University, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.coloradomesa.edu/academic-affairs/documents/colloquia/FacultyColloquiumStevenMurray-DougORoark2-6-13.pdf - How did the Greek hoplites use spears? : r/AskHistorians –
Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/1hsu3b/how_did_the_greek_hoplites_use_spears/ - Hoplite – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Hoplite
- How hoplites carried their spears – Roman Army Talk,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.romanarmytalk.com/rat/showthread.php?tid=12274 - Is a spear useful in a Greek phalanx if the enemy is too
close? : r/ancientgreece – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/ancientgreece/comments/1jq54te/is_a_spear_useful_in_a_greek_phalanx_if_the_enemy/ - Ancient Greek Weapons: Spears, Swords and Toxic Gas,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://europe.factsanddetails.com/article/entry-1009.html - What was a Greek phalanx and how did it work? – History
Skills, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.historyskills.com/classroom/ancient-history/greek-phalanx/ - Phalanx – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Phalanx
- [split] Phalanx warfare: use of the spear – Roman Army
Talk, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.romanarmytalk.com/rat/showthread.php?tid=27459&page=9 - The Greek Phalanx – World History Encyclopedia, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.worldhistory.org/article/110/the-greek-phalanx/ - Collections: The Mediterranean Iron Omni-Spear – A
Collection of Unmitigated Pedantry, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://acoup.blog/2023/11/10/collections-the-mediterranean-iron-omni-spear/ - Ancient Greek Weapons – Rewordify.com | Understand what
you read, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://rewordify.com/index.php?u=3kdtwp725whc5c - Bronze Age Spear: A Glimpse into Ancient Warfare, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.bronze-age-craft.com/bronze-age-spear/ - The Many Weapons of the Ancient Greek Hoplite // hoplite
warfare from the Archaic-Classical – YouTube, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.youtube.com/watch?v=ymE80HZDCGY - Dory (spear) – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Dory_(spear)
- 1 Trajectories of Things: Spears, Arrows, and Agency in
Ancient Greek Epic Poetry Benjamin Woodring Introduction How to make a –
Harvard University, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://chs.harvard.edu/wp-content/uploads/2020/07/woodring_things.pdf - “WON BY THE SPEAR” – Hypothekai, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://hypothekai.ru/images/Nomera/3/074-088-Murray.pdf - “Won by the Spear”: the importance of the Dory to the
Ancient Greek warrior – ResearchGate, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.researchgate.net/publication/343865797_Won_by_the_Spear_the_importance_of_the_Dory_to_the_Ancient_Greek_warrior - Wars of the Diadochi | Sarissa – Alexander the Great,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://alexander-the-great.org/warfare/sarissa - Sarissa – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Sarissa
- How the Macedonian Phalanx Conquered the World – History
Hit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.historyhit.com/how-the-macedonian-phalanx-conquered-the-world/ - (Copy) The Macedonian Sarissa and Phalanx: – ArcGIS
StoryMaps, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://storymaps.arcgis.com/stories/590b7c5fe8d648ebac92906e112bf165 - Sarissa | weapon – Britannica, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.britannica.com/technology/sarissa - Hasta (spear) – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Hasta_(spear)
- Roman Thrusting Spears – Roman Army Talk, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://www.romanarmytalk.com/rat/showthread.php?tid=27054 - Collections: Roman Infantry Tactics: Why the Pilum and not
a Spear?, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://acoup.blog/2023/11/24/collections-roman-infantry-tactics-why-the-pilum-and-not-a-spear/ - Roman Military Equipment: Weapons – Gladius, Spatha,
Pugio, Pilum, erişim tarihi Nisan 15, 2025, http://www.romancoins.info/MilitaryEquipment-spear.html - Pilum – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Pilum
- Why did the romans abandon the spear to instead use the
gladius as the main weapon of their infantry? (Pilum doesn’t count; it’s a
javlin) – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/ArmsandArmor/comments/l1e6z2/why_did_the_romans_abandon_the_spear_to_instead/ - Why did the Roman military start to favour swords over the
spear phalanx?, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://history.stackexchange.com/questions/25373/why-did-the-roman-military-start-to-favour-swords-over-the-spear-phalanx - Roman Infantry Tactics: Why the Pilum and not a Spear? :
r/history – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/history/comments/188ddxu/roman_infantry_tactics_why_the_pilum_and_not_a/ - Pilum | spear | Britannica, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.britannica.com/technology/pilum
- Roman Infantry Tactics: Why the Pilum and Not a Spear? –
Hacker News, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://news.ycombinator.com/item?id=38406662 - The Roman pilum versus armor and shields : r/history –
Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/history/comments/13i0ozc/the_roman_pilum_versus_armor_and_shields/ - The Roman Pilum in Action : r/history – Reddit, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/history/comments/4c0bg2/the_roman_pilum_in_action/ - Spiculum – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Spiculum
- Equipment: Spears and Missile Weapons – Tripod.com, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://legvi.tripod.com/valentiniani/equipment-spears-and-missile-weapons.html - Vegetius, the pilum and the spiculum – Roman Army Talk,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.romanarmytalk.com/rat//showthread.php?tid=20290 - Kontos (weapon) – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025,
https://en.wikipedia.org/wiki/Kontos_(weapon) - Kontos (weapon) – Wikipedia – Pinterest, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://www.pinterest.com/pin/287174913725835676/ - About: Kontos (weapon) – DBpedia, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://dbpedia.org/page/Kontos_(weapon) - Arrian and the ‘kontos’ – Fectio, erişim tarihi Nisan 15,
2025, http://www.fectio.org.uk/articles/arrian.htm - Late Imperial Hasta Spear | Weapons of History – YouTube,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=taF9MWEs9nU - Evolution of The Roman Soldier | Animated History –
YouTube, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://m.youtube.com/watch?v=0I5I5dkon5k&pp=ygUJI21hY3JpbnVz - Medieval spears: different types and adapted combat
tactics – Battle-Merchant, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.battlemerchant.com/en/blog/medieval-spears-different-types-and-adapted-combat-tactics - 12th Century Spear Spotlight – Arms & Armor, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.arms-n-armor.com/blogs/news/12th-century-spear-spotlight - Polearms – Warfare History Network, erişim tarihi Nisan
15, 2025, https://warfarehistorynetwork.com/article/polearm/ - How were real medieval armies composed? – Totalwar.org,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://forums.totalwar.org/vb/showthread.php/70754-How-were-real-medieval-armies-composed - If in medieval warfare, spear was the most common and
effective weapon, why and how were swordsmen used? : r/AskHistorians –
Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/3ml18f/if_in_medieval_warfare_spear_was_the_most_common/ - Medieval Weapons That Maimed and Killed | HISTORY, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.history.com/articles/medieval-weapons-knights-middle-ages - Why did some armies used spears and shields while others
used swords and shields? : r/AskHistorians – Reddit, erişim tarihi Nisan
15, 2025, https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/10tkcmt/why_did_some_armies_used_spears_and_shields_while/ - Spear – Medieval Life and Times, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.medieval-life-and-times.info/medieval-weapons/spear.htm - [Medieval Europe] When did the spear, arming sword &
shield combo fall out in favor of the spear, plate armor and longsword? :
r/history – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/history/comments/4q66mz/medieval_europe_when_did_the_spear_arming_sword/ - In what time periods, and by what cultures, were 2-handed
spears (without shields) mostly used? : r/ArmsandArmor – Reddit, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/ArmsandArmor/comments/zejq0r/in_what_time_periods_and_by_what_cultures_were/ - Clad in Steel: The Evolution of Armor and Weapons in
Medieval Europe – University of Puget Sound, erişim tarihi Nisan 15, 2025,
https://www.pugetsound.edu/sites/default/files/file/gill-jason_0.pdf - The Spear – YouTube, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=1-FGolQHh1s
- If spears/polearms were so good, why were swords ever
romanticized? : r/history – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/history/comments/dh05b1/if_spearspolearms_were_so_good_why_were_swords/ - ANGON Definition & Meaning – Merriam-Webster, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.merriam-webster.com/dictionary/angon - Angon – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Angon
- Ancient history’s most terrifying weapons part 1: the
angon | In The Presence of the Ancients, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://inthepresenceoftheancients.wordpress.com/2014/03/02/ancient-historys-most-terrifying-weapons-part-1-the-angon/ - angon; throwing-spear | British Museum, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://www.britishmuseum.org/collection/object/H_1905-0520-1050 - Angon; the English Heavy Javelin – Thegns of Mercia,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, http://thethegns.blogspot.com/2011/11/angon-english-heavy-javelin.html - Pike (weapon) – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Pike_(weapon)
- How did European late medieval/early renaissance pike
squares compare to classical phalanxes? Going head to head, would a
phalanx of Athenian hoplites stand a chance against a square of Swiss
pikemen? – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/5e4lzy/how_did_european_late_medievalearly_renaissance/ - Pikes: A Versatile and Deadly Weapon – Warfare History
Network, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://warfarehistorynetwork.com/article/pikes-a-versatile-and-deadly-weapon/ - Pike square – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Pike_square
- Tactics – Bowmen, Pikemen, Infantry – Britannica, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.britannica.com/topic/tactics/Bowmen-and-pikemen - The Swiss Pikemen: Europe’s Most Deadly Middle Age
Military Formation! | Ancient Origins, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.ancient-origins.net/history-ancient-traditions/swiss-pikemen-0016847 - Viking Weapons | JORVIK Viking Centre, erişim tarihi Nisan
15, 2025, https://www.jorvikvikingcentre.co.uk/the-vikings/viking-weapons/ - Viking Age arms and armour – Wikipedia, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Viking_Age_arms_and_armour - The history and techniques of Viking spear making –
Battle-Merchant, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.battlemerchant.com/en/blog/the-history-and-techniques-of-viking-spear-making - How important was the spear in Viking warfare? : r/Norse –
Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/Norse/comments/hn94m6/how_important_was_the_spear_in_viking_warfare/ - Viking Conquest: What’s the point of infantry when we have
spearmen? – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/mountandblade/comments/72kj9b/viking_conquest_whats_the_point_of_infantry_when/ - Spears …worse than sword and board/axe and board. ::
Expeditions: Viking General Discussions – Steam Community, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://steamcommunity.com/app/445190/discussions/0/1318836262659369747/ - Ancient Egyptian Weapons, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.ancient-egypt-online.com/ancient-egyptian-weapons.html
- Spearfishing In Ancient Times – Alchemy, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://alchemy.gr/post/892/spearfishing-in-ancient-times - The Spear in Ancient Egypt : r/Cowofgold_Essays – Reddit,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/Cowofgold_Essays/comments/z2f8m5/the_spear_in_ancient_egypt/ - Operation Southern Spear: Latest Development in
Operationalizing Robotic and Autonomous Systems – Navy.mil, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://www.navy.mil/Press-Office/Press-Releases/display-pressreleases/Article/4044322/operation-southern-spear-latest-development-in-operationalizing-robotic-and-aut/ - Kontos – Spearfishing Pole Fiberglass for Scuba Diving
Pole Spear – eBay, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.ebay.com/itm/285755774580 - Swords and Spears: the media depiction : r/AskHistorians –
Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/c3j3vy/swords_and_spears_the_media_depiction/ - Spears in the Viking Age: The Magic Staff of the Warrior –
YouTube, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://m.youtube.com/watch?v=vmYW7gR9_uQ&t=45s - (PDF) The spear as the symbol of property and power in
ancient Rome – ResearchGate, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.researchgate.net/publication/250978962_The_spear_as_the_symbol_of_property_and_power_in_ancient_Rome - The spear as the symbol of property and power in ancient
Rome in – AKJournals, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://akjournals.com/view/journals/026/48/3/article-p231.xml - Weapons, Royal Tombs of Ur – Sumerian Shakespeare, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.sumerianshakespeare.com/weapons-royal-tombs-ur - Why is the Sword so much more iconic, a symbol of heroism
while the Spear doesn’t get half as much attention? – Reddit, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/4d3uw3/why_is_the_sword_so_much_more_iconic_a_symbol_of/ - Why did the Romans favour the gladius over short spears? :
r/history – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/history/comments/d854fy/why_did_the_romans_favour_the_gladius_over_short/ - Spears – The Viking Age Compendium, erişim tarihi Nisan
15, 2025, https://www.vikingage.org/wiki/wiki/Spears - Early medieval spear sheaths – Projekt Forlǫg, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://sagy.vikingove.cz/en/early-medieval-spear-sheaths/ - Spearhead | National Museum of Ireland | Bronze Age
Handling Box, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://microsites.museum.ie/bronzeagehandlingbox/object-spear.html - Spear – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Spear
- Spear | Throwing, Hunting, Combat | Britannica, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.britannica.com/technology/spear-weapon - About History: the Spear Part One, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.tastesofhistory.co.uk/post/about-history-the-spear-part-one - Hartmut Thieme Discovers the Oldest Wooden Spears in …,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.historyofinformation.com/detail.php?id=2579 - en.wikipedia.org, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Spear#:~:text=The%20Clacton%20Spear%20found%20in,at%20least%20400%2C000%20years%20ago.
- The spear: from hunting tool to cultural icon – a journey
through the ages, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.battlemerchant.com/en/blog/the-spear-from-hunting-tool-to-cultural-icon-a-journey-through-the-ages - Digs & Discoveries – The First Spears – Archaeology
Magazine …, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://archaeology.org/issues/march-april-2013/digs-discoveries/south-africa-earliest-spears/ - en.wikipedia.org, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Spear#:~:text=A%202012%20study%20from%20the,Africa%20about%20500%2C000%20years%20ago.
- The development of the spear in the Middle Ages –
Battle-Merchant, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.battlemerchant.com/en/blog/the-development-of-the-spear-in-the-middle-ages - The Turks: The Medieval World’s Most Martial People –
Medievalists.net, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.medievalists.net/2018/12/the-turks-the-medieval-worlds-most-martial-people/ - The Cradle of the Turks – Saudi Aramco World, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://archive.aramcoworld.com/issue/199402/the.cradle.of.the.turks.htm - The Heroics of Kasim “the Lazy”, general of the Seljuk
Empire : r/Medieval2TotalWar, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/Medieval2TotalWar/comments/191dyr5/the_heroics_of_kasim_the_lazy_general_of_the/ - Gokturk military : r/TurkicHistory – Reddit, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/TurkicHistory/comments/1jr82ye/gokturk_military/ - General Overview of Central Asian Turk’s Art of War and
Psychology of War – David Publishing Company, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.davidpublisher.com/Public/uploads/Contribute/5508f4e71ff1b.pdf - Xiongnu – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Xiongnu
- GOKTURK HISTORY, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://static-gcs.edit.site/users-files/f27b8f27715563ea11e56d0c263accba/gokturk-history(2).pdf?dl=1
- Cataphract – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Cataphract
- Military Tactics of the Ancient Turks and Their
Application on the Battlefield, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.gaziakademikbakis.com/en/article/gab-T-2021-695 - Strelets Turkish Seljukes Cavalry – Plastic Soldier
Review, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.plasticsoldierreview.com/review.aspx?id=1223 - Focus on Cavalry: “Masters of Mounted Warfare: The Seljuk
Turks” – Prof. Brian Todd Carey’s Medieval Military History, c.500-c.1500,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://warhistorynetwork.com/groups/medieval-military-history-c-500-c-1500/forum/topics/focus-on-cavalry-masters-of-mounted-warfare-the-seljuk-turks - What are weapons and Armour of a 14th Century Turkic
warrior | Exploring the Danismendname – YouTube, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.youtube.com/watch?v=TdBY_KCBF8s - Seljuk Turkish – DBA 124 – OoCities.org, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://www.oocities.org/nwgrant/tony/seljuk.html - The Armies of the Crusades – World History Encyclopedia,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.worldhistory.org/article/1281/the-armies-of-the-crusades/ - The Battle of Manzikert: Turks’ first step into Anatolia |
Daily Sabah, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.dailysabah.com/feature/2018/09/06/the-battle-of-manzikert-turks-first-step-into-anatolia - Battle of Manzikert – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Manzikert - Military of the Ottoman Empire – Wikipedia, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Military_of_the_Ottoman_Empire - Ottoman Empire – Military, Janissaries, Sipahis |
Britannica, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.britannica.com/place/Ottoman-Empire/Military-organization - Ottoman armies | EBSCO Research Starters, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://www.ebsco.com/research-starters/military-history-and-science/ottoman-armies - A historical accuracy question about the Ottoman Empire
(Turkey) :: Cossacks 3 Dyskusje ogólne – Steam Community, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://steamcommunity.com/app/333420/discussions/0/154644598509870342/?l=polish - Sipahi – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Sipahi
- Warfare of the Ottoman Empire – The Byzantium Blogger,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://byzantium-blogger.blog/2015/05/06/warfare-of-the-ottomans-turks/ - OTTOMAN MILITARY – Facts and Details, erişim tarihi Nisan
15, 2025, https://factsanddetails.com/asian/cat65/sub424/entry-5876.html - Yataghan Sword and its History, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://ottomanswords.com/blogs/swords/yataghan-sword-and-its-history - Ottoman Janissaries pole-arms – The Assault Group, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://theassaultgroup.co.uk/product/ottoman-janissaries-pole-arms/ - Ottoman Janissary (16th -17th century AD) by
ChrisHistoryartworks on DeviantArt, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.deviantart.com/chrishistoryartworks/art/Ottoman-Janissary-16th-17th-century-AD-881819310 - [TMP] "Ottoman Army between 1450 and 1550" Topic
– The Miniatures Page, erişim tarihi Nisan 15, 2025, http://theminiaturespage.com/boards/msg.mv?id=164270 - How was Ottoman warfare conducted during the use of
"Pike and Shot" tactics? – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025,
https://www.reddit.com/r/AskHistorians/comments/4d1jka/how_was_ottoman_warfare_conducted_during_the_use/ - How did the Ottomans adapt to the changes of the
Pike-and-shot era warfare? – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/WarCollege/comments/1i5q2r8/how_did_the_ottomans_adapt_to_the_changes_of_the/ - Materials of early medieval spear shafts – Projekt
Forlǫg, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://sagy.vikingove.cz/en/materials-of-early-medieval-spear-shafts/ - The Viking and medieval spear: materials and manufacture –
Battle-Merchant, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.battlemerchant.com/en/blog/the-viking-and-medieval-spear-materials-and-manufacture - Spears – The Viking Age Compendium, erişim tarihi Nisan
15, 2025, https://www.vikingage.org/wiki/wiki/Spears - Types of Spears – Arms & Armor, erişim tarihi Nisan
15, 2025, https://www.arms-n-armor.com/blogs/news/types-of-spears - About: Kontos (weapon) – DBpedia, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://dbpedia.org/page/Kontos_(weapon) - Arrian and the ‘kontos’ – Fectio, erişim tarihi Nisan 15,
2025, http://www.fectio.org.uk/articles/arrian.htm - Kontos (weapon) – Wikipedia – Pinterest, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://www.pinterest.com/pin/287174913725835676/ - Kontos (weapon) – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025,
https://en.wikipedia.org/wiki/Kontos_(weapon) - Kontos – Spearfishing Pole Fiberglass for Scuba Diving
Pole Spear – eBay, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.ebay.com/itm/285755774580 - Holy Lance – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Holy_Lance
- Holy Lance (relic) | EBSCO Research Starters, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.ebsco.com/research-starters/history/holy-lance-relic - The Holy Lance in Armenian Tradition & Legend, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://armenianchurch.us/the-holy-lance-in-armenian-tradition-legend/ - Vatican Unveils the Holy Lance: A Solemn Tribute to the
Soldier of Faith, Saint Longinus, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.ewtnvatican.com/articles/vatican-unveils-the-holy-lance-a-solemn-tribute-to-the-soldier-of-faith-saint-longinus-2213 - The Holy Lance: The Instrument That Pierced Christs Side |
Digital Bible, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://digitalbible.ca/article-page/bible-study-biblical-characters-who-is-Holy-Lance-1699570176095×413532596164667440 - Secrets of the Holy Lance: The Spear of Destiny in History
& Legend – Amazon.com, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.amazon.com/Secrets-Holy-Lance-Destiny-History/dp/1931882436 - Conqueror’s Curse: The Fabled Power of the Spear of
Destiny – Kaizen-Sensei, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.kaizensensei.com/conquerors-curse-the-fabled-power-of-the-spear-of-destiny/ - Piercing the Veil: Uncovering the Secrets of The Holy
Lance | Ancient Origins, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.ancient-origins.net/human-origins-religions/holy-lance-0012997 - The Holy Lance: A Lesser Known Relic of Jesus Christ –
uCatholic, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://ucatholic.com/blog/the-holy-lance-a-lesser-known-relic-of-jesus-christ/ - CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: The Holy Lance – New Advent, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.newadvent.org/cathen/08773a.htm - The Holy Lance of Antioch: power, devotion and memory on
the First Crusade – CentAUR, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://centaur.reading.ac.uk/84510/1/RMS-2007-01_T._Asbridge%2C_The_Holy_Lance_of_Antioch.pdf - Geghard – World History Encyclopedia, erişim tarihi Nisan
15, 2025, https://www.worldhistory.org/Geghard/ - Holy Lance | History, Relic, Legend, & Authenticity –
Britannica, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.britannica.com/topic/Holy-Lance - The Spear of Destiny – Myths and Facts About the Legendary
Relic – Outfit4events, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.outfit4events.com/eur/articles/weapons/the-spear-of-destiny/ - Oghuz Khagan – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Oghuz_Khagan
- THE USE OF THE SUPERNATURAL IN THE TURKİSH EPICS OF DEDE
KORKUT AND KÖROGHLU – Erdem, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://erdem.gov.tr/tam-metin-pdf/964/eng - turkey: horsemen take part in traditional spear-throwing
sport of cirit. (1979) – British Pathe, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.britishpathe.com/asset/156386/ - The knife of Bursa in Turkish culture – Academic Journals,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://academicjournals.org/journal/AJHC/article-full-text-pdf/6766B4266068 - GOKTURK UPSC – IAS Gyan, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.iasgyan.in/daily-current-affairs/abbb
- Kilij – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Kilij
- Ottoman weapons – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025,
https://en.wikipedia.org/wiki/Ottoman_weapons - medieval seljuk iron socketed spear on stand, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.bidsquare.com/online-auctions/apollo-art-auctions/medieval-seljuk-iron-socketed-spear-on-stand-1770635 - pair of byzantine roman ottoman cavalry lance spearheads
*byzr005 – Time Vault Gallery, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://timevaultgallery.com/pair-of-byzantine-roman-ottoman-cavalry-lance-spearheads-byzr005/ - Spearheads – Thegns of Mercia, erişim tarihi Nisan 15,
2025, http://thethegns.blogspot.com/2012/02/spearheads.html - The Schöningen Spears | The Oldest Weapons in Human
History? – YouTube, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=chs8NCBZKYc - The Spear Was a Refined Roman Legionaries Weapon, but the
Neanderthals Came up With It – Outfit4events, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.outfit4events.com/eur/articles/weapons/the-spear-was-a-refined-roman-legionaries-weapon-but-the-neanderthals-came-up-with-it/ - Oldest Wooden Spear | The Smithsonian Institution’s Human
Origins …, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://humanorigins.si.edu/evidence/behavior/getting-food/oldest-wooden-spear - Ancient Weapons | The Evolution of the Spear – YouTube,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=lwHt19YuMaI - Etymology of "spear" by etymonline, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.etymonline.com/word/spear - Making Stone Tools – Pre-European People | UW-La Crosse,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.uwlax.edu/mvac/pre-european-people/native-technologies/making-stone-tools/ - Did humans learn to hunt with spears first before
discovering how to make fire? – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/AskAnthropology/comments/1ak48nz/did_humans_learn_to_hunt_with_spears_first_before/ - African knife and spears of unknown origin. – Ethnographic
Arms & Armour – Viking Sword, erişim tarihi Nisan 15, 2025, http://www.vikingsword.com/vb/showthread.php?t=12251 - Camel cavalry – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Camel_cavalry
- ANCIENT SELJUK TURKISH BRONZE FLANGED WAR MACE *LUR205,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://timevaultgallery.com/ancient-seljuk-turkish-bronze-flanged-war-mace-lur205/ - Ottoman Turk Heavy Infantry with Spear and Shield|First
Legion – Treefrog Treasures, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.treefrogtreasures.com/p-24127-ottoman-turk-heavy-infantry-with-spear-and-shield.aspx - 4 Types of Turkish Swords and Their History – Swordis,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://swordis.com/blog/turkish-swords/ - The Asena-Ashina “wolf” clan and ruling royals | JAPANESE
MYTHOLOGY & FOLKLORE, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://japanesemythology.wordpress.com/notes-the-asena-ashina-wolf-clan/ - Byzantine battle tactics – Wikipedia, erişim tarihi Nisan
15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Byzantine_battle_tactics - Seljuk Motif Armor Set – Nationalist Historical Gifts,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.osmanlidunyasi.com/en/selcuklu-motifli-savas-zirhi-seti - 40 Years Later, Iran’s Flag Remains a Unique Symbol of its
Revolution, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://ajammc.com/2019/02/11/iran-flag-unique-symbol-revolution/ - 5 Weapons Used by the Ottomans – Muslim HeritageMuslim
Heritage, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://muslimheritage.com/5-weapons-used-by-ottomans/ - Ottoman Swords: A Fascinating Legacy of Power and
Craftsmanship – Swordbuy, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://swordbuy.co/ottoman-swords-a-fascinating-legacy-of-power/ - Revolutionary Arms – Hellenic Museum, erişim tarihi Nisan
15, 2025, https://www.hellenic.org.au/post/revolutionary-arms - L’Art de la Guerre Armies from 1066 or later Battle
Reports From Irvine 2023 – Game 1 – Madaxeman.com, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.madaxeman.com/reports/Irvine_2023_1.php - Ottoman Swords and Their Role in Expanding the Empire –
Mini Katana, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://minikatana.com/blogs/main/ottoman-swords-and-their-role-in-expanding-the-empire - The Kilij Sword: A Symbol of Power and Art in Ottoman
History – Swordbuy, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://swordbuy.co/the-kilij-sword-a-symbol-of-power-and-art/ - ‘The Spear’ tells the story of chaos and peace, love and
activism, past and present, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.independent.co.ug/the-spear-tells-the-story-of-chaos-and-peace-love-and-activism-past-and-present/ - مركز
المستقبل
– Explaining Erdogan’s Ottoman Fanaticism, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.futureuae.com/mar/Mainpage/Item/3560/the-illusion-of-the-empire-explaining-erdogans-ottoman-fanaticism - List of types of spears – Wikipedia, erişim tarihi Nisan
15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_types_of_spears - Buy Gokturk Khaganate Sword For Sale – Ottoman Swords,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://ottomanswords.com/products/gokturk-khaganate-sword - Ancient Greek army storms CU’s Norlin quad | Colorado Arts
and Sciences Magazine, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.colorado.edu/asmagazine/2011/03/01/ancient-greek-army-storms-cus-norlin-quad - Sword and spear: Significance and symbolism, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://www.wisdomlib.org/concept/sword-and-spear - Why do crescent moons for flags with Islamic symbols (eg.
Turkey, Pakistan) open to the right? : r/vexillology – Reddit, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/vexillology/comments/gjsvgh/why_do_crescent_moons_for_flags_with_islamic/ - On The World-Spear of the Sky Father – Trishula, Gungnir,
Pinaka | arya-akasha, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://aryaakasha.com/2020/07/29/on-the-world-spear-of-the-sky-father-trishula-gungnir-pinaka/ - 10 Legendary Turkish Swords – Ottoman Swords, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://ottomanswords.com/blogs/swords/10-legendary-turkish-swords - Why did rulers across the world use sceptres as symbols of
power, despite having no cultural connection? Is this coincidence or a
universal pattern? : r/AskAnthropology – Reddit, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.reddit.com/r/AskAnthropology/comments/1hlw1a5/why_did_rulers_across_the_world_use_sceptres_as/ - [SoI] The Great Seljuk Empire | CivFanatics Forums, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://forums.civfanatics.com/threads/soi-the-great-seljuk-empire.491223/ - Pike and shot – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/Pike_and_shot
- Pike vs Spear: What’s the Difference? – TikTok, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://www.tiktok.com/@stakuyi/video/7104063153960455466 - How did the Ottomans Fight During the "Pike and
Shot" Era? – Total War Center Forums, erişim tarihi Nisan 15, 2025, http://www.twcenter.net/forums/showthread.php?391507-How-did-the-Ottomans-Fight-During-the-quot-Pike-and-Shot-quot-Era - The Ottoman Army! Part 1 Infantry and cavalry – YouTube,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=WrNi0_ysKl8 - Tang Dynasty Cavalry Overview 大唐骑兵
– Dragon’s Armory, erişim tarihi Nisan 15, 2025, http://dragonsarmory.blogspot.com/2018/03/tang-dynasty-cavalry-overview.html - UNIT: Tang Elite Vanguards: Jet Black Armor Cavalry 玄甲军
Part. 1 – Dragon’s Armory, erişim tarihi Nisan 15, 2025, http://dragonsarmory.blogspot.com/2018/03/unit-tang-elite-vanguards-jet-black.html - Göktürks – Wikipedia, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/G%C3%B6kt%C3%BCrks
- Islamic Arms and Armor – The Metropolitan Museum of Art,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.metmuseum.org/toah/hd/isaa/hd_isaa.htm - Seljuk Light Infantry (Command) (4) – BADGER GAMES, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, https://badgergames.com/shop/gripping-beast-saga/gripping-beast-figures/armies-of-islam-gripping-beast-figures/seljuk-light-infantry-command-4/ - Lance: Significance and symbolism, erişim tarihi Nisan 15,
2025, https://www.wisdomlib.org/concept/lance - The Impact of the European Couched Lance on Muslim
Military Tradition – ResearchGate, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.researchgate.net/publication/384391904_The_Impact_of_the_European_Couched_Lance_on_Muslim_Military_Tradition - Pendraken 10mm 16th C. Ottoman Turk Sipahis cavalry lance,
erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.pendraken.co.uk/renaissance-16th-c-ottoman-turk-sipahis-cavalry-lance-ot4 - OC27 Sipahi Cavalry – Donnington Miniatures, erişim tarihi
Nisan 15, 2025, https://shop.ancient-modern.co.uk/oc27-sipahi-cavalry-1103-p.asp - 28mm Ottoman Turks Sipahis Flags & Lance Pennants –
Sheet 2 | eBay, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.ebay.com/itm/254186771323 - Am i tripping or are Sipahi better than Lancers on
Ottomans? : r/aoe4 – Reddit, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://www.reddit.com/r/aoe4/comments/1c4hbls/am_i_tripping_or_are_sipahi_better_than_lancers/ - 15mm Ottoman Turks, 15th-17th Centuries – Khurasan
Miniatures, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://khurasanminiatures.tripod.com/ottoman.html - Early 16th Century Janissaries? – Camisado Blog, erişim
tarihi Nisan 15, 2025, http://camisado1500s.blogspot.com/2020/05/early-16th-century-janissaries.html - The Ottoman Gunpowder Empire and the Composite Bow – The
Cupola: Scholarship at Gettysburg College, erişim tarihi Nisan 15, 2025, https://cupola.gettysburg.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1088&context=ghj